“Οι δέκα εικόνες με Βουβάλι” είναι μια σειρά από μικρά ποιήματα και 10 εικονογραφήσεις που χρησιμοποιούνται στην παράδοση του Ζεν για να περιγράψουν τα στάδια της πορείας ενός ανθρώπου προς τη φώτιση και την επιστροφή του στο κόσμο, τα στάδια της προσφοράς στο κόσμο φώτησης, σοφίας και συμπόνιας. Οι εικονογραφήσεις εμφανίζονται συχνά σε ναούς Ζεν στην Ιαπωνία, καθώς και στην Κίνα και στην όλη Κορεατική Χερσόνησο. Υπάρχουν στη σύγχρονη μορφή τους από τον 12ο αιώνα.
Βασισμένος στην αρχαία παράδοση των Ταοϊστών, ο Κινέζος δάσκαλος Koan Shiyuan (στα Ιαπωνικά: Kakuan) δημιούργησε δέκα εικόνες με λεζάντες σε στίχους και σχόλια σε πρόζα. Αλλά αν οι Ταοϊστές είχαν οκτώ εικόνες που τελειώνουν με μια κενότητα της ογδόης, ο Κακουάν, σύμφωνα με την παράδοση του “Τσαν” ή “Ζεν”, πρόσθεσε και άλλες δύο.
Ο Όσσο που έχει αφιερώσει στους “10 Βούβαλους του Ζεν” μια σειρά από ομιλίες, λέει: «O Βούβαλος είναι σύμβολο ενέργειας, ζωτικότητας, κίνησης, αντιπροσωπεύει την ίδια τη Ζωή. Την εσωτερική σας δύναμη, τις κρυμμένες δυνατότητες. O Βούβαλος είναι σύμβολο, να θυμάστε αυτό. Υπάρχετε, ζειτε και εσείς, αλλά δεν ξέρετε τι είναι ζωή. Έχετε ζωτική ενέργεια, αλλά δεν ξέρετε από πού προέρχεται ή πού πηγαίνει. Είστε αυτή η ενέργεια. Αλλά ακόμα δεν γνωρίζετε τι είναι. Έτσι ζείτε χωρίς να γνωρίζετε. Μπορεί να μην έχετε κάνει ποτέ την κύρια ερώτηση: “Ποιος είμαι;” Το να θέσουμε αυτήν την ερώτηση συμαίνει να αρχίσουμε να ψάχνουμε τον Βούβαλο: “Ποιος είμαι;” Και μέχρι που να το μάθετε, θα ζήσετε; Γιατί όλα θα είναι μάταια. Αν δεν θα ξεκινήσετε να ενδιαφέρεστε για αυτό το κύριο πράγμα, ποτέ δεν θα βρείτε την απάντηση σε αυτό το πιο σημαντικό ερώτημα. Μέχρι να γνωρίσετε τον εαυτό σας, ό,τι και να κάνετε θα είναι μάταιο. Αλλά αυτό που συχνά συμβαίνει είναι ότι χάνουμε το σημαντικό και συνεχίζουμε να ανησυχούμε για τα ασήμαντα.»
«Η αλήθεια είναι κάτι που μπορείς να κάνεις τα πάντα για να την εκφράσεις, αλλά δεν θα είσαι ικανοποιημένος. Η αλήθεια γλιστράει, δεν μπορεί εύκολα να εκφραστεί. Ο Κακουάν δοκίμασε πρώτα τη γλώσσα του υποσυνείδητου γιατί είναι η πιο βαθιά: ζωγράφισε αυτά τα δέκα Βουβάλια. Δεν έμεινε όμως ικανοποιημένος. Έπειτα έγραψε και δέκα παραρτήματα ποιήματα. Η ποίηση είναι ένα συνδετικό μέσο μεταξύ του υποσυνείδητου και της συνείδησης: μια γέφυρα, μια χώρα όπου τα πάντα δεν είναι πια στο απόλυτο σκοτάδι, αλλά όχι ακόμη στο φως – κάτι ενδιάμεσο. Γι’ αυτό, όπου η πεζογραφία δεν είναι πλέον κατάλληλη, η ποίηση μπορεί να εκφραστική. Η πεζογραφία είναι πολύ επιφανειακή και η ποίηση πιο βαθιά. Η ποίηση είναι μια πιο γενικευμένη έκφραση, αλλά περιέχει περισσότερο νόημα, είναι πιο πλούσια.»
« Στην αρχή ο Κακουάν χρησιμοποίησε τη γλώσσα του υποσυνείδητου, τη γλώσσα των καλλιτεχνών, των γλυπτών, των ονειροπόλων. Μετά τη γλώσσα των ποιητών, ως γέφυρα ανάμεσα στο υποσυνείδητο και τη συνείδηση. Και μετά χρησιμοποίησε τη λογική γλώσσα, τη γλώσσα του νου, του Αριστοτέλη, τη συνείδηση. Γι’ αυτό ονόμασα αυτό το πείραμα μοναδικό. Κανείς δεν το έχει ξανακάνει αυτό. Ο Βούδας μίλησε σε πεζογραφία. Η Μίρα τραγούδησε ποίηση. Οι άγνωστοι καλλιτέχνες και γλύπτες έχουν φτιάξει πολλά μνημεία όπως τα σπήλαια Ajanta και Ellora, το Taj Mahal. Αλλά κανείς δεν έχει κάνει ακόμα τα δύο και τα τρία μαζί.
Ο Κακουάν ήταν ένας σπάνιος καλλιτέχνης και πρέπει να ήταν μεγάλος δάσκαλος. Οι εικόνες του είναι υπέροχες, η ποίησή του σπουδαία, η πρόζα του εξαιρετική. Συμβαίνει πολύ σπάνια το να είναι ένα άτομο τόσο ταλαντούχο προς όλες τις κατευθύνσεις, σε όλα τα επίπεδα συνείδησης. Δεν έχει κάνει κανείς ποτέ κάτι τέτοιο ούτε πριν ούτε μετά. Αυτές οι δέκα εικόνες δείχνουν ξεκάθαρα όλη τη διαδικασία εξερεύνησης, της εξερεύνησης που αποκαλώ – άνθρωπος.»
Τα «Δέκα Βουβάλια του Ζεν» είναι η έκφραση του ανέκφραστου σε μια μόνο προσπάθεια. Θα σας πω κάτι για την ιστορία αυτών των δέκα βουβαλιών. Αρχικά, υπήρχαν μόνο οκτώ εικονογραφήσεις, όχι δέκα. Δημιουργήθηκαν όχι από Βουδιστές, αλλά από Ταοϊστές. Δεν γνωρίζουμε τίποτα για την προελευσή τους. Κανείς δεν ξέρει από που προήλθαν, ποιος ζωγράφισε τους πρώτους βούβαλους. Είναι γνωστό μόνο ότι τον δωδέκατο αιώνα, ο Κινέζος Δάσκαλος του Ζεν Κακουάν τα ξαναέφτιαξε και όχι μόνο τα ξαναέφτιαξε, πρόσθεσε άλλες δύο εικόνες και αντί για οκτώ έγιναν δέκα. Οι ταοϊστικές εικόνες τελείωναν με την όγδοηπου αντιπροσωπεύει το κενό, την πλήρη απουσία μορφών. Αλλά ο Κακουάν πρόσθεσε ακόμη δύο εικονογραφήσεις. Και είναι η όλη συμβολή του Ζεν στη θρησκευτική συνείδηση.
Όταν ένας άνθρωπος μπαίνει στο εσωτερικό μονοπάτι, φεύγει από τον κόσμο, αποκηρύσσει οτιδήποτε εμποδίζει το μονοπάτι, απορρίπτει οτιδήποτε ασήμαντο για να μπορέσει να πάει και να δει το ουσιαστικό. Προσπαθεί να αφαιρέσει όσο το δυνατόν περισσότερο περιττό βάρος από τον εαυτό του για να διευκολύνει την πορεία του. Γιατί αυτό το μονοπάτι οδηγεί στα ύψη, στα πιο μεγάλα ύψη που μπορεί να υπάρχουν – στην κορυφή των ανθρώπινων δυνατοτήτων. Ένα άτομο φεύγει από τον κόσμο και όχι μόνο από τον κόσμο – ένα άτομο απαρνιέται το μυαλό, γιατί είναι το μυαλό που γέννησε αυτό τον κόσμο. Ο κόσμος των επιθυμιών, του κέρδους, έχει γίνει μια εξωτερική εκδήλωση του μυαλού. Και στο εσωτερικό του είναι το ίδιο το μυαλό: γεμάτο επιθυμίες, πάθοι, ζηλιά, ανταγωνιστικότητα, σκέψεις. Το μυαλό είναι η πηγή των πάντων.
Ο άνθρωπος απαρνείται το εξωτερικό, απαρνείται το εσωτερικό. Γίνεται σχεδόν άδειος, εκεί οδηγούν όλοι οι διαλογισμοί. Ένα άτομο γίνεται εντελώς άδειο, είναι όμως αυτό το τέλος; Οι ταοϊστικές εικόνες καταλήγουν σε πλήρες κενό. Ο Κακουάν είπε ότι δεν είναι τέλος εκεί – ένα άτομο επιστρέφει στον κόσμο, επιστρέφει ξανά στην αγορά. Μόνο τότε κλείνει ο κύκλος. Φυσικά, επιστρέφει ως εντελώς νέος άνθρωπος. Δεν θα επιστρέψει ποτέ στα παλιά. Το παλιό έφυγε, έφυγε για πάντα. Ένα άτομο έρχεται εντελώς ανανεωμένο, αναστημένο, αναγεννημένο. Παλιά ήταν έναν εντελώς διαφορετικός άνθρωπος. Τώρα είναι εντελώς νέος και παρθένος. Ο άνθρωπος πρέπει να επιστρέψει στον κόσμο. Ζει ξανά στον κόσμο και όμως δεν είναι πια εδώ. Γίνεται απλός και συνηθισμένος άντρωπος – κόβει ξύλα, κουβαλάει νερό από το πηγάδι, περπατά, κάθεται, κοιμάται. Όμως το βαθύ εσωτερικό του δεν γεμίζει. Ζει στον κόσμο, αλλά ο κόσμος δεν εισχωρεί πια στο μυαλό του, δεν μπουκώνει τον εσωτερικό του χώρο. Ζει χωρίς να τον αγγίζει η βρωμιά, σαν ένας άνθος του λωτού».
1. Αναζητώντας το Βουβάλι.
Στα βοσκοτόπια αυτού του κόσμου,
ασταμάτητα παραμερίζω το ψηλό γρασίδι αναζητώντας το βουβάλι.
Ακολουθώντας τα ποτάμια δίχως όνομα,
χαμένος ανάμεσα στα σταυροδρόμια μακρινών βουνών.
Η δύναμη μου χάνεται και η ζωτικότητα μου εξασθενεί.
Δεν μπορώ να βρω το Βουβάλι.
Ακούω μόνο το κελάηδισμα των τζιτζικιών στο νυχτερινό δάσος.
Σχόλιο: Ο Βούβαλος δεν χάθηκε ποτέ. Τότε γιατί να ψάξω; Έχασα την επαφή με την αληθινή μου φύση – γι’ αυτό δεν τον βρήκα ποτέ. Μέσα στη σύγχυση των συναισθημάτων ξέχασα ακόμα και το μονοπάτι. Μακριά από το σπίτι, βλέπω μόνο πολλές διασταυρώσεις, αλλά ποιο μονοπάτι είναι δικό μου, δεν ξέρω. Η απληστία και ο φόβος, το καλό και το κακό, με μπέρδεψαν εντελώς.
2. Ανακαλύπτοντας τις Πατημασιές
Παράπλευρα στην άκρη του ποταμού, κάτω από τα δέντρα, ανακαλύπτω πατημασιές!
Ακόμα και κάτω από το ευώδες γρασίδι μπορώ να δω τα αποτυπώματα.
Βαθιά μέσα σε απομακρυσμένα βουνά τα συναντώ.
Αυτά τα ίχνη δεν μπορούν άλλο να είναι κρυμμένα από κάποιον που το βλέμμα του κοιτάζει στα ουράνια.
Σχόλιο:Έχοντας καταλάβει τη διδασκαλία, είδα τα ίχνη του Βουβαλιού. Και τώρα ξέρω ότι όπως πολλά και διάφορα σκεύη φτιάχνονται από ένα μέταλλο, έτσι πολλές διαφορετικές οντότητες διαμορφώνονται από τον εαυτό μου. Και μέχρι να το καταλάβω, πώς θα ξεχωρίσω την αλήθεια από την αναλήθεια; Πριν ακόμα μπω στην πύλη, άρχισα ήδη να βλέπω το Μονοπάτι.
3. Όταν το Βουβάλι Γίνεται Αντιληπτό
Ακούω το τραγούδι του αηδονιού.
Ο ήλιος είναι ζεστός, ο άνεμος είναι ήπιος,
οι ιτιές είναι πράσινες κατά μήκος της ακτής.
Εδώ κανένα βουβάλι δεν μπορεί να κρυφτεί!
Ποιος καλλιτέχνης μπορεί να σχεδιάσει αυτό το τεράστιο κεφάλι με αυτά τα μεγαλοπρεπή κέρατα;
Σχόλιο: Όταν ακούς μια φωνή, μπορείς να προσδιορίσεις την πηγή της. Μόλις οι έξι αισθήσεις θα συγχωνευθούν σε μία, η πύλη ανοίγει. Και όπου και να πάει ο άνθρωπος, θα δει το κεφάλι του Βουβαλιού! Αυτή η συγχώνευση είναι παρόμοια με τη διάλυση του αλατιού στο νερό, την ένωση της βαφής με το ύφασμα. Τίποτα δεν μένει ασύνδετο με το Όλο.
4. Πιάνοντας το Βουβάλι
Τον νίκησα σε έναν άνισο αγώνα.
Η ισχυρή θέλησή του και η ακαταμάχητη δύναμή του είναι ανεξάντλητες.
Περιπλανήθηκε σε ένα ψηλό οροπέδιο,
πήγε πάνω από τα σύννεφα της βροχής
και στάθηκε σε ένα αδιάβατο φαράγγι.
Σχόλιο: Περιπλανήθηκε αρκετή ώρα στο δάσος, αλλά σήμερα τον έπιασα! Το πάθος του για τη φύση τον συνεπήρε. Αναζητώντας το πλούσιο γρασίδι, έχει φύγει μακριά από μένα. Το μυαλό του είναι ακόμα το ίδιο ορμητικό και πεισματάρικο. Αν θέλω να με ακούσει, πρέπει να σηκώσω το μαστίγιο μου.
5. Δαμάζοντας το Βουβάλι
Το μαστίγιο και το σκοινί είναι απαραίτητα,
διαφορετικά το Βουβάλι μπορεί να ξεφύγει χαμηλά σε δρόμους σκονισμένους.
Έχοντας εκπαιδευτεί σωστά,
γίνεται φυσικά ευγενικό.
Τότε, αδέσμευτο, υπακούει στον κύριο του.
Σχόλιο: Όταν έρχεται μια σκέψη, προκαλεί μια άλλη. Εάν η πρώτη σκέψη προέκυψε στην κατάσταση επίγνωσης, τότε όλες οι επόμενες σκέψεις είναι αληθινές. Εάν η πρώτη σκέψη προέκυψε στην κατάσταση παρανόησης, το ό,τι κάνουμε γίνεται ψέμα. Οι παρανοήσεις προκαλούνται από την έλλειψη αντικειμενικότητας. Είναι το αποτέλεσμα υποκειμενικότητας. Κράτησε το Βουβάλι σφιχτά από το δαχτυλίδι και μην αμφιβάλλεις για τίποτα.
6. Καβαλώντας το Βουβάλι Σπίτι
Ανεβασμένος στο Βουβάλι,
σιγά-σιγά επιστρέφω στο σπίτι.
Οι ήχοι του αυλού μου χρωμάτισαν το λυκόφως.
Χτυπώντας έναν σταθερό ρυθμό με το παλάμι μου,
άρχισα να παίζω μια ατελείωτη μελωδία.
Όποιος ακούσει αυτή τη μελωδία θα με ακολουθήσει.
Σχόλιο: Ο αγώνας τελείωσε. Τα επιτεύγματα και οι απώλειες έχουν χάσει το νόημά τους. Τραγουδάω το τραγούδι των κυνηγών παίζοντας μια παιδική μελωδία. Καθισμένος στο Βουβάλι κοιτάζω τα αιωρούμενα σύννεφα. Προχωρώ, αδιαφορώντας για αυτούς που θα ήθελαν να με καλέσουν πίσω.
7. Υπερβαίνοντας το Βουβάλι
Καθισμένος πάνω στο Βουβάλι, επέστρεψα στο σπίτι.
Είμαι γαλήνιος.
Το Βουβάλι επίσης μπορεί να ξεκουραστεί.
Έφτασε η αυγή.
Με μακαρία γαλήνη, στην αχυρένια κατοικία μου,
άφησα στην άκρη και το μαστίγιο και το σχοινί.
Σχόλιο: Τα πάντα υπόκεινται σε έναν νομο, όχι σε πολλούς. Χρησιμοποιούμε το Βουβάλι ως προσωρινή λύση. Είναι η παρόμοια σύνδεση όπως αυτή μεταξύ ενός λαγού και μιας παγίδας ή ενός ψαριού και διχτυού. Είναι σαν χρυσός και σκωρία ή σαν το φεγγάρι που κρυφοκοιτάει μέσα από τα σύννεφα. Μόνο ένα μονοπάτι του καθαρού φωτός απλώνεται ατελείωτα.
8. Υπερβαίνοντας τόσο το Βουβάλι όσο και τον Εαυτό
Μαστίγιο, σχοινί, άνθρωπος και βουβάλι,
όλα συγχωνεύονται μέσα στο Κενό.
Αυτός ο παράδεισος είναι τόσο αχανής,
ώστε κανένα μήνυμα δεν μπορεί να τον κηλιδώσει.
Πώς είναι δυνατόν μια χιονονιφάδα να υπάρχει μέσα σε μία λυσσασμένη φλόγα;
Εδώ βρίσκονται τα αποτυπώματα των Πατριαρχών.
Σχόλιο: Η μετριότητα έχει φύγει. Το μυαλό είναι απαλλαγμένο από περιορισμούς. Δεν ψάχνω πια για φώτιση. Ταυτόχρονα, δεν είμαι πλέον σε κατάσταση μη φώτισης. Από τότε που έχασα τα πρέπει μου, τα μάτια μου δεν με βλέπουν πια. Αν εκατοντάδες πουλιά θα κάλυπταν το μονοπάτι μου με λουλούδια, το κόστος θα ήταν τόσο πολύ μικρό.
9. Αγγίζοντας την Πηγή
Έχουν γίνει τόσα πολλά βήματα για να επιστρέψουμε στον κανόνα και στην πηγή.
Θα ήταν καλύτερα να μείνουμε τυφλοί και κουφοί στην αρχή.
Η καλύβα έχει γίνει το συνηθισμένο σπίτι ενός ατόμου που δεν ενδιαφέρεται πλέον για το τι συμβαίνει γύρω του.
Το ποτάμι κυλά ατάραχο και τα λουλούδια ανθίζουν.
Σχόλιο: Στην αρχή, η αλήθεια είναι προφανής. Ερχόμενος στη σιωπή, παρατηρώ την ανάδυση και τη διάλυση των μορφών. Αυτός που δεν είναι προσκολλημένος σε φόρμες δεν χρειάζεται να αλλάξει μορφή. Το νερό είναι σμαραγδένιο, το βουνό βαθύ γαλάζιο, βλέπω τι αναπτύσσεται και τι σβήνει.
10. Μέσα στον Κόσμο
Ξυπόλητος και γυμνόστηθος,
αναμιγνύομαι με τους ανθρώπους του κόσμου.
Τα ρούχα μου είναι κουρελιασμένα και σκονισμένα,
εγώ όμως μακάριος όσο ποτέ.
Δεν χρησιμοποιώ καμιά μαγεία για να επεκτείνω την ζωή μου.
Τώρα, εδώ μπροστά μου, τα νεκρά δέντρα γίνονται ζωντανά.
Σχόλιο: Τι κρύβεται πίσω από τις πύλες μου, ούτε χίλιοι σοφοί δεν θα το ξέρουν. Η ομορφιά του κήπου μου είναι αόρατη. Γιατί τώρα να αναζητήσετε τα ίχνη των πατριαρχών; Πηγαίνω στην αγορά με ένα δικό μου μπουκάλι και επιστρέφω σπίτι με το προσωπικό μου μπαστούνι. Πηγαίνω στο οινοπωλείο, στην αγορά και σε όποιον κοιτάζω φωτίζεται.
